Η Αντοχή των Νησιών στην Κίνηση της Αθήνας

Η Πρόκληση της Καλοκαιρινής Κίνησης

Τα ελληνικά νησιά, γνωστά για τα ειδυλλιακά ηλιοβασιλέματα και τα κρυστάλλινα νερά τους, κάθε καλοκαίρι γίνονται μάρτυρες ενός κυκλοφοριακού κομφούζιου που πλήττει τη συνολική εμπειρία των επισκεπτών, ενώ η ποιότητα ζωής των κατοίκων υποβαθμίζεται. Ο αριθμός των τουριστών, που υπολογίζεται σε εκατοντάδες χιλιάδες ή και εκατομμύρια, συναντά τις περιορισμένες υποδομές των νησιών, οι οποίες σχεδιάστηκαν για λίγες χιλιάδες μόνιμους κατοίκους.

Η μαζική εισροή τουριστών – εσωτερικών και εξωτερικών – αναδεικνύει την ανάγκη για αποτελεσματική διαχείριση της κυκλοφορίας. Τα προβλήματα κυμανθούν από την επιδείνωση της καθημερινότητας των ντόπιων μέχρι την αύξηση του κινδύνου για τροχαία ατυχήματα, ιδίως σε περιοχές με επιβαρυμένο σύστημα υγείας.

Προβληματιστικά είναι τα αποτελέσματα της έρευνας του CIVINET Greece-Cyprus σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Αιγαίου, η οποία δείχνει ότι το 45% των ετήσιων ατυχημάτων στα νησιά συμβαίνει μέσα στους τρεις μήνες του καλοκαιριού, με ναυαρχίδες σε περιοχές όπως η Πάρος και η Κεφαλονιά, όπου το ποσοστό φτάνει το 60%.

Αιτίες της Κυκλοφοριακής Συμφόρησης

Η υφιστάμενη κατάσταση είναι αποτέλεσμα πολυάριθμων παραγόντων, των οποίων οι επιπτώσεις είναι καθοριστικές για τη βιωσιμότητα των νησιών.

Υπερτουρισμός

Ο πληθυσμός πολλών νησιών αυξάνεται δραματικά το καλοκαίρι, φτάνοντας πέντε έως δέκα φορές περισσότερους από τους μόνιμους κατοίκους. Σε περιοχές όπως η Σέριφος, ο εποχιακός πληθυσμός είναι έως και 7,12 φορές μεγαλύτερος. Οι τοπικές υποδομές, σχεδιασμένες για 1.000-10.000 κατοίκους, καλούνται να εξυπηρετήσουν έναν υπερβολικό αριθμό επισκεπτών, χωρίς την απαραίτητη ενίσχυση.

Οι περισσότεροι νησιωτικοί προορισμοί δεν διαθέτουν όριο στον αριθμό των τουριστών, με αποτέλεσμα να παρατηρείται υπερκορεσμός. Σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ, η τουριστική κίνηση το καλοκαίρι του 2023 αυξήθηκε κατά 14,5% σε σχέση με το 2022, μια τάση που συνεχίζεται.

Η αύξηση της κρουαζιέρας προσθέτει ακόμη περισσότερη πίεση, καθώς οι επιβάτες που αποβιβάζονται κατακλύζουν τα νησιά, εντείνοντας την κυκλοφοριακή συμφόρηση στις τουριστικές ζώνες.

Ανυπαρξία Εναλλακτικών Μέσων Μετακίνησης

Η πολιτισμική εξάρτηση από τα οχήματα είναι διάχυτη. Οι επισκέπτες φτάνουν με το αυτοκίνητο ή νοικιάζουν οχήματα. Στα πιο τουριστικά νησιά, όπως η Σαντορίνη και η Μύκονος, η χρήση ενοικιαζόμενων οχημάτων και τετράτροχων έχει εκτοξευθεί, χωρίς την απαραίτητη ρύθμιση ή αστυνόμευση.

Η ελλιπής δημόσια συγκοινωνία σε πολλά νησιά, μαζί με τις περιορισμένες υποδομές ποδηλάτου και την επικίνδυνη πεζή κυκλοφορία, συμβάλλουν στην αναγκαστική χρήση του Ι.Χ. με αποτέλεσμα την επιδείνωση της κυκλοφοριακής κατάστασης.

Διαχείριση Κυκλοφορίας

Η αύξηση των τροχαίων ατυχημάτων αποδίδεται σε επικίνδυνες οδηγικές συμπεριφορές, όπως έλλειψη κράνους, υπερβολική ταχύτητα και κατανάλωση αλκοόλ. Η ουσιαστική απουσία ελέγχου καθιστά το περιβάλλον ανομίας, επιδεινώνοντας την κατάσταση και επηρεάζοντας αρνητικά τη ζωή των κατοίκων και των επισκεπτών.

Η κακή σήμανση και η παράνομη στάθμευση καθιστούν την κυκλοφορία δυσλειτουργική και επικίνδυνη, με δραματικές επιπτώσεις για όλους τους εμπλεκομένους.

Επιπτώσεις στον Τοπικό Πληθυσμό και τους Τουρίστες

Η έλλειψη στρατηγικής για την αντιμετώπιση της κυκλοφοριακής συμφόρησης, σε συνδυασμό με τον υπερτουρισμό, έχει σημαντικές επιπτώσεις.

Τροχαία Ατυχήματα

Η αύξηση των τροχαίων ατυχημάτων δημιουργεί επιπλέον πιέσεις στα τοπικά κέντρα υγείας που συχνά δεν διαθέτουν δείγματα ιατρικού προσωπικού για να αναλάβουν τον αυξημένο όγκο περιστατικών κατά την τουριστική περίοδο. Οι επισκέπτες βρίσκονται αντιμέτωποι με καθυστερήσεις και κινδύνους κατά τη διάρκεια των μετακινήσεών τους.

Περιβαλλοντικές Επιπτώσεις

Αν και η ατμοσφαιρική ρύπανση στα ελληνικά νησιά είναι σε χαμηλά επίπεδα, η εντατική τουριστική δραστηριότητα μπορεί να προκαλέσει τοπικές αυξήσεις ρύπανσης που δεν αποτυπώνονται στα μέσου ετήσια επίπεδα, επηρεάζοντας έτσι την ποιότητα του αέρα.

Κοινωνικές Επιπτώσεις

Η μαζική εισροή επισκεπτών επιδρά αρνητικά στη λειτουργία βασικών υπηρεσιών, όπως τα υγειονομικά κέντρα και τα καταστήματα, δημιουργώντας προβλήματα στους ντόπιους, ιδιαίτερα στους ηλικιωμένους ή εκείνους που δεν διαθέτουν ιδιωτικά οχήματα.

Ευκαιρίες για Βελτίωση

Η λύση στο κυκλοφοριακό χάος των νησιών δεν έγκειται στην απλή αύξηση των πάρκινγκ ή την κατασκευή φαρδύτερων δρόμων. Απαιτεί έναν συνολικό επανσχεδιασμό της κινητικότητας, προσαρμοσμένο στις ανάγκες και τις δυνατότητες κάθε νησιού.

Το Sustainable Island Mobility Plan (SIMP), έχει καταγράψει πολλές επιτυχημένες δράσεις και προτάσεις που μπορούν να εφαρμοστούν για τη βελτίωση της κατάστασης.

Περιορισμοί στην Χρήση του Ι.Χ. και Πεζοδρομήσεις

Μερικά νησιά, όπως η Ύδρα και οι Σπέτσες, έχουν ήδη επιβάλει περιορισμούς στην κυκλοφορία αυτοκινήτων, βελτιώνοντας την ποιότητα ζωής και την ευχάριστη εμπειρία για τους επισκέπτες.

Πεζοπορικές Διαδρομές

Η αποκατάσταση και σήμανση παραδοσιακών μονοπατιών ενισχύει την πεζοπορία, προσφέροντας βιώσιμες εναλλακτικές και επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου.

Δημόσια Συγκοινωνία

Ο σχεδιασμός ευέλικτων υπηρεσιών συγκοινωνίας κατόπιν ζήτησης και η ανάπτυξη ποδηλατικών υποδομών, μάς προσφέρουν αλματώδη βελτίωση της κινητικότητας στα νησιά.

Ηλεκτροκίνηση

Η προώθηση ηλεκτρικών οχημάτων σε νησιά όπως η Αστυπάλαια και η Χάλκη, εστιάζει στη βιωσιμότητα του τοπικού περιβάλλοντος και συμβάλλει στη μείωση της ρύπανσης.

Τα νησιά, λοιπόν, βρίσκονται σε καίρια καμπή, και η ανάγκη για συντονισμένη δράση με στόχο τη βιωσιμότητα είναι πιο επιτακτική από ποτέ. Οι προτάσεις του SIMP, σε συνδυασμό με πρακτικές περιορισμού της χρήσης Ι.Χ. και την προώθηση εναλλακτικών τρόπων μετακίνησης, μπορούν να αποτελέσουν τη βάση για μια νέα εποχή κινητικότητας στα ελληνικά νησιά.